Huyền thoại mẹ

Mẹ VNAH Phạm Thị Mười Chúng tôi tìm gặp mẹ VNAH Phạm Thị Mười (má Mười) đúng vào dịp kỷ niệm 66 năm ngày Thương binh liệt sĩ (27/7) tại số nhà 67 Nguyễn Thị Thập, P.Tân Phú, Q.7, TP.HCM. 83 tuổi nhưng má vẫn còn minh mẫn lắm. Má Mười dự cách mạng năm 16 tuổi. Chồng hy sinh khi má mới 37 tuổi, một mình má tảo tần nuôi sáu người con, vừa tiếp kiến nuôi quân, tiếp tế lương thực, làm giao liên cho cách mạng. Con gái lớn vừa 16 tuổi, cứ nằng nặc đòi mẹ cho đi lính. Trước khi đi, chị dặn: “Mẹ cứ yên tâm đợi con về. Con không chết được đâu, mẹ đừng lo!”. Ai ngờ... Đưa tay thắp nén nhang, má xót xa khi chưa kịp có tấm hình của con gái để trên bàn độc. Nỗi đau chồng nỗi đau, chỉ vài năm sau đó, má lại nhận được hung tin: con trai mới tròn 15 tuổi hy sinh. Mẹ VNAH Nguyễn Thị Hai bên di ảnh con gái - Ảnh: Phùng Huy Năm 1974, má bị địch bắt, bị tra tấn dã man. Nhưng những trận đòn ấy vẫn không lấy được một lời khai của má. Trong căn nhà nhỏ ở ấp 2, xã Đa Phước, huyện Bình Chánh, TP.HCM, mẹ VNAH Nguyễn Thị Hai (87 tuổi) đón chúng tôi với nụ cười hiền hậu. Năm nay sức khỏe của mẹ đã yếu nhiều nhưng nhắc tới chồng con, mẹ vẫn nhớ như in: “Mẹ chỉ có một con gái duy nhất để nương cậy tuổi già, vậy mà lớn lên nó viết đơn tình nguyện đi bộ đội. Chỉ vài năm sau, con gái dũng cảm hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ. Chồng mẹ cũng hy sinh trong cuộc kháng chiến oanh liệt này”. Nhận được tin báo tử, mẹ đứt từng khúc ruột. Dẫu vậy, mẹ vẫn lạc quan vì chồng con hy sinh vì nghĩa lớn. Mẹ Hai luôn giữ thói quen dậy sớm dọn dẹp nhà cửa, vẫn có thể tự nấu cơm nước. Nguồn vui, nguồn an ủi độc nhất của người đàn bà chịu nhiều mất mát ấy chính là sự quan hoài, chăm nom của địa phương, các tổ chức đoàn hội đối với các gia đình chính sách. Lặng người ngắm di ảnh của chồng con, giọt nước mắt hiếm hoi lăn trên khuôn mặt gầy gò, những hồi tưởng về gia đình, về một thời bom đạn ác liệt lại hiện về trong trí tưởng của mẹ khiến chúng tôi không khỏi xót xa. Ba trẻ Trường măng non Nam Sài Gòn thăm hỏi, chúc hạ mẹ VNAH Phạm Thị Mười Cùng một nỗi đau mất chồng lìa con, mẹ Huỳnh Thị Phước (ngụ NN10, Đồng Nai, cư xá Bắc Hải, KP.7, P.15, Q.10, TP.HCM) để lại cho chúng tôi ấn tượng đặc biệt. Mẹ Phước nay đã ngoài 80. Chồng hy sinh, mẹ tiếp chuyện hoạt động cách mệnh. Với vai trò bí thơ, chủ toạ xã kiêm chính trị viên xã đội Trung Lập Thượng, mẹ tổ chức chặn đánh các đợt càn quét của địch, giữ vững vùng giải phóng. Mẹ còn là người trực tiếp chỉ huy trận đánh cầu Công Sở khiến địch điêu đứng. Năm 1969 - 1970, tuần tự hai người con gái mới 18 - 20 tuổi của mẹ hy sinh. Nỗi đau xé lòng ấy hiện nay mẹ vẫn chưa nguôi. Người con trai út mà mẹ ngỡ đã hy sinh vẫn còn sống trở về. Giờ đây, trong ngôi nhà nhỏ, người mẹ một thời làm cơ sở mật cho kháng chiến đang thanh thoả an hưởng tuổi già cùng con cháu. Mẹ VNAH Nguyễn Thị Hai Mẹ VNAH Huỳnh Thị Phước Là mẹ VNAH duy nhất còn sống ở xã Nhuận Đức, huyện Củ Chi, TP.HCM, mẹ Võ Thị Hanh (94 tuổi) có bảy người con thì hết bốn người lần lượt theo tiếng gọi của sơn hà. Mẹ tâm sự: “Chồng con đi đánh giặc, tôi ở nhà bồn chồn lo âu. Mỗi lần thấy chồng con về thăm nhà là mừng rớt nước mắt”. Trái tim mẹ đã bao lần tan tành khi nhận tin chồng con hy sinh nơi trận mạc khốc liệt. Giờ đây, mẹ hiền hòa sống cùng người con trai thứ năm trong ngôi nhà tràn ngập ký ức. Thật khó có thể kể hết tăm tiếng và sự hy sinh lớn lao lặng thầm của các mẹ VNAH. Các mẹ đã trở nên những huyền thoại, những tượng đài bạt mạng trong lòng dân tộc. Lê Uyên Phương